W roku 1793 na polecenie wysokich władz spisany został w Dębicy protokół. Zamieszczony w VII części zbioru prof. Józefa Wyrobka odpis tegoż Protokołu sporządzony został na podstawie cennego oryginału, do którego dotarł profesor w Archiwum Magistratu dębickiego. Oryginał tego jak i również innych cennych dokumentów zaginęły w czasie drugiej inwazji rosyjskiej w 1915 roku.

Jak wynika z Protokołu były do niego również dołączone oryginały dwóch przywilejów (1358 i 1372) dotyczących osadnictwa miejskiego na prawie niemieckim. One również zaginęły, a na ich miejsce wprowadzono kopie, w których niektóre wyrazy były błędnie zapisane. Znajdujące się w I części zbioru odpisy mają już wprowadzone poprawne zapisy.

Na uwagę zasługuje również fakt posiadania przez Dębicę herbu "Rak". Przez pewien czas dziedzicami miasta w wieku XVII byli Gnoyeńscy. Po założeniu Nowej Dębicy nadali oni miastu swój herb Warnia (rak). Świadczy o tym pieczęć z tym herbem wyciśniętym na rękopisie dokumentu z 1770 roku. Omawiany Protokół z 1793 roku posiada również herb Rak. Wnikliwi badacze wiedzieli, że herb ten był jeszcze przed I rozbiorem Polski, a nie jak sądzono powszechnie dopiero w czasach galicyjskich.

Jak słusznie zauważył profesor Józef Wyrobek, z nieznajomości tego faktu pochodziła zapewne opinia że "Rak" jest godłem zacofania z czasów galicyjskich, stąd należy go pominąć w staraniach o odzyskiwanie dawniejszego, pierwotnego herbu Dębicy za jaki uchodził Świeboda (Gryf). Tymczasem według Jana Długosza "Rak" jest symbolem męstwa i dzielności.

Dębicki "Rak" widniał na niebieskim tle i był otoczony 12 srebrnymi gwiazdami.

W roku 1907 reprezentacja miasta Dębicy starała się odzyskać herb i tytuł miasta. Wówczas to jak podkreśla prof. Józef Wyrobek należało odzyskać te dwa herby, które przypominałyby dawne i nowsze czasy Dębicy.

Prawdopodobnie wtedy właśnie w roku 1907 zmieniono nazwę miasta z "Dembica" na "Dębica". Sądzono, bowiem, mylnie zresztą, że nazwa "Dembica" pochodzi z niemczyzny czasów galicyjskich. Tymczasem dawne rody dębickie zachowały tradycyjną pisownię. W ten sposób natrafić można na Dąmbskich, Dembińskich, Dembowskich.

Staropolskie brzmienie nazwy miasta brzmi "Dembica". Czasami widać jeszcze na starych pocztówkach z początku XX wieku napis "Dembica". Prawdopodobnie nie jest to pisownia z czasów galicyjskich, lecz pierwotna nazwa miasta z dawniejszego okresu.

Część VII "Ważniejszych dokumentów do historyi miasta Dębicy" jest ostatnią z zachowanych Zbiorów dokumentów w opracowaniu profesora Józefa Wyrobka.

Tutaj pod numerem XLIV znajduje się pochodzący z roku 1900 Akt erekcyjny powołujący do życia Państwowe Gimnazjum im. Cesarza Franciszka Józefa w Dębicy.

Oryginalny tekst reskryptu Ministra Wyznań i Oświaty znajdował się do roku 1914 w c.k. Radzie Szkolnej Krajowej we Lwowie. Prawdopodobnie w czasie inwazji rosyjskiej zaginął.

Według słów Aktu Erekcyjnego: "Cesarz i Król Franciszek Józef I postanowieniem z dnia 19 sierpnia 1900 roku zezwala na utworzenie w mieście Dębicy z początkiem roku szkolnego 1900/1901 Gimnazjum państwowego."

Dokument XLV zawiera Chronikę z lat 1900. 1905-1013. Z kroniki Gimnazjum. W układzie chronologicznym znaleźć tu można 13 lat historii szkoły wraz z najważniejszymi wydarzeniami:

3 października 1900 - uroczystość jubileuszowa z powodu 70. rocznicy urodzin Cesarza i Króla Franciszka Józefa I.

30 października 1900 - uroczystość poświęcenia budynku szkoły (zastępczego)

18 czerwca 1905 - uroczystość poświęcenia budynku Bursy im. Św. Jadwigi

24 maja 1906 - uroczystość poświęcenia kamienia węgielnego pod nowy budynek Gimnazjum

21 marca 1907 - zmarł burmistrz miasta Henryk Zauderer

31 października 1907 - uroczystość poświęcenia nowego gmachu gimnazjum

maj, czerwiec 1908 - pierwszy egzamin dojrzałości

15 października 1908 - uroczysty jubileusz pięćdziesięciolecia kapłaństwa papieża Piusa X

21 listopada 1908 - uroczystość Trzech Wieszczów Narodowych

2 grudnia 1908 - obchody sześćdziesiątej rocznicy wstąpienia na tron Cesarza Franciszka Józefa I

14 listopada 1909 - setna rocznica urodzin Juliusza Słowackiego

28 listopada 1909 - uroczystość otwarcia ulicy Juliusza Słowackiego

29 listopada 1909 - wieczór pamięci bohaterów Powstania listopadowego

23 stycznia 1910 - uczczenie bohaterów 1863/1864

3 maja 1910 - uczczenie Twórców Konstytucji 3 maja

19 czerwca 1910 - uroczystość obchodu Rocznicy Grunwaldzkiej

10 grudnia 1910 - wewnętrzna uroczystość obchodów "Grunwaldu"

11 luty 1911 - uroczystość Powstania Styczniowego

3 maja 1911 - rocznica Konstytucji 3 maja

22 luty 1911 - setna rocznica urodzin Zygmunta Krasińskiego

19 grudnia 1912 - obchody 300 rocznicy zgonu ks. Piotra Skarg

1913 rok Przygotowania na wypadek rozpoczęcia kroków wojennych między Austro-Węgrami a Rosją. Ćwiczenie drużyn strzeleckich, służb sanitarnych, organizowanie kursu samarytańskiego.

W 1912 roku powstał dokument w języku niemieckim, w którym c.k. Ministerstwo Spraw wewnętrznych powiadamia c.k. Namiestnictwo Galicji oraz Wydział Krajowy o dekrecie Cesarza i Króla Franciszka Józefa wydanym w sprawie podniesienia Dębicy do rzędu miast. Zaliczana od 1785 roku Dębica do miasteczek zostaje podniesiona do rangi miast, co daje jej możliwość odzyskania dawnego tytułu, który przysługiwał jej za czasów Rzeczpospolitej Polskiej.

Jak wiemy z dokumentu z roku 1785 Dębica została uznana za miasteczko, aby następnie w roku 1896 na mocy Ustawy Gminnej zaliczyć ją do rzędu miast.
W roku 1906 zwierzchnicy Gminy Dębica wnieśli petycję do Wysokiego Sejmu w sprawie nadania tytułu miasta. Ponieważ jednak nadawanie tytułu miasta nie leżało w kompetencji Sejmu, ponownie wniesiono petycję tym razem do c.k. Starostwa ropczyckiego a następnie do Cesarza. Rok później 13 sierpnia 1907 wniesiono następną prośbę - tym razem w sprawie przywróceniu Dębicy dawnego herbu "Gryf" i zniesienia dotychczasowego. Dość długo trwało wnoszenie i odwoływanie petycji w tych sprawach do różnych władz, aż wreszcie w 1912 roku władze miasta otrzymują dekret Cesarza podnoszącą Dębicę do godności miasta.

4 kwietnia 1913 roku władze miasta wniosły wniosek o uzyskanie Najwyższego dyplomu na tytuł miasta Dębicy. Po uzupełnieniu i uzasadnieniu używania herbu "Gryf" 12 stycznia 1914 roku władze miejskie otrzymały wspaniały dyplom monarchy wraz z nadaniem Dębicy tytułu miasta oraz zezwoleniem na używanie herbu "Gryf", który nadali dawni założyciele i dziedzice w wieku XIV Gryfici Dembiccy.

Ten cenny dokument, a właściwie jego wierny odpis znalazł się jako ostatni pod numerem XLVII w siódmej części zbioru profesora Józefa Wyrobka. Dzięki temu, że zawarł on w swych pracach ten cenny odpis wiemy dziś jak wyglądał ten dyplom. Jest to bardzo ważne zważywszy fakt że oryginalny dyplom zaginął niestety w czasie drugiej inwazji rosyjsiej 9 XI 1914 do 8 V 1915.

Opracowanie: mgr Lidia Górska